پنج

در قرن 18 با ساخت ادكلن (Eau de cologne) انقلابي در صنعت عطر سازي به وقوع پيوست. ادكلن كه در آن زمان تركيبي بود از گياهان رزماري، نارنج و ليمو موارد استفاده فراواني داشت.

قرن ها پيش از اين، عطر به عنوان ماده اي براي خوشبو كردن محيط در مراسم مذهبي مصريان سوزانده مي شد. در آن زمان استفاده از اين مواد خوشبو تنها به آيين ها و تشريفات مذهبي اختصاص داشتند اما به تدريج از اين مواد براي ساختن پماد جهت تسكين و درمان زخم هاي پوستي نيز استفاده شد.

در طول قرن هفدهم، استفاده از بوي خوش و عطر كاملا در بين مردم رايج شد. دستكش هاي معطر در فرانسه به بازار آمد و در سال 1656 بود كه اولين صنف سازندگان عطر تاسيس شد.

استفاده از عطر در كشور فرانسه بيش از ساير نقاط جهان به سرعت افزايش پيدا كرد.

در قرن 18 با ساخت ادكلن (Eau de cologne) انقلابي در صنعت عطر سازي به وقوع پيوست. ادكلن كه در آن زمان تركيبي بود از گياهان رزماري، نارنج و ليمو موارد استفاده فراواني داشت، از آنجمله مي توان به استفاده از آن براي خوشبو كردن آب حمام ، خوشبو كردن نوشيدني ها و شكر، بعنوان شستشو دهنده و خوشبو كننده دهان، جزئي از مواد سازنده پمادها و ... اشاره كرد.

براي اولين بار در قرن هجدهم، در فرانسه عطر به صورت مايعي درون بطري هاي شيشه اي تزييني به بازار آمد و شيشه هاي عطر كم كم بين مردم محبوبيت پيدا كردند.

در قرن نوزدهم، انقلاب فرانسه ناخواسته باعث شد تا شور و شوق مردم اين كشور براي استفاده از عطر كم شود. اما بعد از گذشت چند سال مردم مجددآ جرات پيدا كردند كه ميل شديدشان را براي استفاده از كالاهاي لوكس، از جمله عطر ابراز كنند.

از آن زمان تا كنون بوهاي جديد در شيشه هاي مخصوص عطر با طرح ها و بسته بندي هاي متنوع به بازار عرضه مي شود.

كار با عطر يك حرفه قديمي است كه نياز به طبع لطيف و مهارت خاصي دارد. يوناني ها و رومي ها نوشيدني هاي خود را با رز و بنفشه معطر مي كردند. اما در هر حال تقطير سيستماتيك عطرها در قرون وسطي به وسيله دانشمندان مسلمان صورت گرفت. تاجرهاي ونيزي ادويه جات و عطرهاي جمع آوري شده از كاروان هاي آسيايي را به وسيله كشتي ها و وسايل حمل و نقل آن زمان در سرتاسر اروپا پخش مي كردند.

اسانس ها بسيار فرارند و از گل، برگ، ميوه و علف ها و ريشه هاي گياهي به دست آمده و در بيشتر موارد از يك قسمت خاص از گياه به دست مي آيند. به عنوان مثال از گل رز، شكوفه هاي نارنج، هسته بادام، برگ آويشن، پوست دارچين، چوب سندل يا سرو و ميوه جوز هندي مي توان نام برد. اين روغن ها از سرتاسر جهان فراهم مي شوند. چوب سندل كه بسيار گران نيز هست از هندوستان، گل هاي رز از بلغارستان، آفريقاي شمالي و فرانسه و ...، نمونه محصولات حيواني نيز مشك (مشك از غده كوچكي در نزديك آلت تناسلي آهوي مشك زاي نر) و بيدستر (بيدستر از ترشحات حيواني شبيه به خز به دست مي آيد) هستند. از آن جا كه تقاضا براي مصرف عصاره ها روز به روز افزايش مي يابد، براي همين عطرهاي صنعتي به طور روزافزوني جاي عطرهاي طبيعي را مي گيرند.

قبل از اين كه يك عطر الكلي در شيشه بسته بندي و به بازار ارايه شود، بايد مدتي نگهداري شود و اين زمان به خاطر آن است كه اگر چربي و يا نوعي از مواد اوليه در عطر وجود داشته باشد، رسوب داده و جدا شود. اين زمان دو ماه به طول مي انجامد. عطرهاي الكلي بهتر است در ظروف شيشه اي نگهداري شوند و از ورود هوا و نور در آنها جلوگيري شود.

مواد سازنده عطر

هر نوع عطر دست‌كم از سه جزء تشكيل يافته است كه فراريت و وزن ‏مولكولي آنها تا حدي باهم تفاوت دارند.

جزء اول
جزء اول كه تاپ نوت ناميده مي شود، فرارترين ماده و مشخصترين بو را در دارا بوده ‏و در توليد عطر كاربرد دارد.‏

جزء دوم
جز دوم كه ميدل نوت ناميده مي شود، كمتر فرار است و عموما عصاره يك ‏گل (بنفشه ، ياس و غيره) است.‏

جزء سوم
آخرين جزء يا اندنوت، كمترين فراريت را دارد و معمولا يك رزين يا پليمر مومي ‏است.‏

سيوتون، اصلي‌ترين سازنده عطر
بيشتر عطرها اجزاي بسياري دارند و از لحاظ شيميايي غالبا مخلوطهاي ‏كمپلكس هستند. با پيشرفت تجزيه مواد عطر طبيعي ، مصرف تركيبات آلي ‏سنتزي خالص كه بوي آنها همانند بوي عطر خاصي مي‌باشد، بسيار ‏معمول شده است. نمونه آن سيوتون ، يك كتون حلقوي است كه از سيويت ‏بدست مي‌آيد. سيويت ، ماده‌اي است كه از غده‌هاي گربه سيويت ترشح ‏مي‌شود.

گربه سيويت، حيواني شبيه به گربه است كه در اتيوپي و افريقاي ‏مركزي يافت مي‌شود.‏ سيوتون در عطر سازي ارزش بسيار دارد. امروزه سيوتون بصورت سنتزي ‏موجود است. براي سنتز سيوتون ، نخست 8 ، هگزادكان ـ1 ، 16، دي ‏كربوكسيليك اسيد تهيه مي‌كنند و سپس آنرا بصورت حلقه در مي‌آورند. يون توريم (Th+4) كاتاليزور بسته شدن اين حلقه است.

سيويت، مانند مشك، مجموعه‌اي از مواد جاذب جنسي است. اين مواد ‏جاذب جنسي در عطرهاي موثر با زيركي بوسيله بوهاي گل و گياهي ‏پوشانده مي‌شوند. جاذبه اوليه از بوي خوش حاصل مي‌شود. اما اثر ‏اساسي ناشي از سيويتون يا مشك است.‏

ساير تركيبات عطر

تركيبات ديگري كه در عطرها بكار مي‌روند، شامل الكلها و استرهايي با وزن ‏مولكولي زيادند. يك نمونه ، ژرانيول (با نقطه جوش‎‎‏ 230 درجه سانتي‌گراد) يك جزء اصلي از ‏روغن ژرانيوم (شمعداني معطر) تركيه‌اي است.‏ استرهاي اين الكل ، براي ساختن ماده معطر سنتزي كه بوي رز دارد، در ‏عطرسازي بكار مي‌رود. مثلا استري كه از واكنش ميان ژرانيول و اسيد فرميك تشكيل مي‌شود، بوي رز دارد.‏

عطرها نوعا 10% تا 25% اسانس عطر و 75% تا 80% الكل و يك ثابت ‏كننده براي نگه داشتن روغن‌هاي اسانسي دارد. عطرها به بيشتر مواد ‏آرايشي افزوده مي‌شوند تا محصول بدست آمده بوي مطلوب داشته باشند؛ ‏اين مواد بوهاي طبيعي و ديگر اجزايي مانند مواد جاذب جنسي را مي‌‏پوشانند. آنها بعلت داشتن الكل ، خاصيت ضدعفوني و باكتري‌كشي ‏ملايمي دارند.‏